آشنایی با انواع دندان ها

سخت ترین ساختار فک در انسان و بقیه موجودات مهره دار دندان می باشد. مهم ترین کاربرد دندان ها، آسیاب کردن غذا ها و تکه تکه کردن آن ها می باشد. علاوه بر این، دندان ها نقش مهمی در تکلم و ادای صحیح کلمات دارند. هر فرد در طول زندگی 2 سری دندان را تجربه خواهد کرد: دندان های شیری- دندان های دائمی.

دندان های شیری

تعداد دندان های شیری 20 عدد می باشد که به صورت مساوی در 2 فک بالا و پایین جای دارد. بعد از گذشت زمان مشخصی 32 دندان دائمی جایگزین دندان های شیری می شوند. به دلیل اینکه دندان های شیری اساس و پایه دندان های اصلی می باشند، مراقبت از آن ها بسیار مهم و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان بسیار حائز اهمیت می باشد. همان‌طور که گفته شد تعداد این دندان ها 20 عدد می باشد که در هر آواره 10 عدد به‌صورت دو دندان پیشین، 1 دندان نیش و دو دندان آسیاب کوچک قرار دارد.

دندان های شیری در دوره جنینی تکامل پیدا کرده و بعد از تولد تا 6 ماهگی شروع به بیرون آمدن می کنند. البته این زمان برای هر کودک متفاوت می باشد.

دندان های دائمی

این دندان ها به تعداد 32 عدد می باشد که در هر آرواره 16 عدد جای می گیرد و در هر آرواره 2 دندان پیشین، 1 دندان نیش، 2 دندان آسیاب کوچک و 2 دندان آسیاب بزرگ قرار دارد. رویش دندان ها ی دائمی از 6 سالگی شروع می شود و دندان های عقل از 20 سالگی در می آیند.

32 دندان دائمی به شرح زیر نام‌گذاری و تقسیم بندی می شوند:

• دندان های پیشین

به 4 دندان جلویی در فک بالا و پایین که جمعاً 8 دندان می شود، دندان های پیشین گفته می شود. دندان های پیشین دارای لبه های باریک و تیز می باشند و برای بریدن غذا استفاده می شوند. این دندان ها تک ریشه ای می باشند.

• دندان های نیش

در طرف دیگر دندان های پیشین، دندان های نیش وجود دارند. آن ها شکلی ضخیم و برجسته دارند که در انتها برنده و تیز می شوند. از این دندان ها برای بریدن گوشت استفاده می شود.

• دندان های آسیاب کوچک

به دو دندان کوچک که در کنار دندان های نیش قرار گرفته اند و جمعاً 8 عدد می باشند، دندان های آسیاب کوچک گفته می شود. سطح رویه آن ها تخت و پهن و دارای لبه هایی عاج دار و تیز می باشند. دندان های آسیاب کوچکی که در کنار دندان های نیش واقع شده اند دو ریشه ای و دندان های آسیاب کوچکی که کنار دندان های آسیب بزرگ قرار گرفته اند تک ریشه ای می باشند. لازم به ذکر است دندان های آسیاب کوچک واقع در فک پایین همه تک ریشه ای می باشند.

• دندان های آسیاب بزرگ

3 دندان موجود در انتهای فک بالا و پایین دندان های آسیاب بزرگ می باشند که تعداد آن ها 12 عدد می باشد و به آن ها آسیاب اول، دوم و سوم گفته می شود. دندان های آسیاب اول یا دندان های آسیاب 6 سالگی، در کنار دندان های آسیاب کوچک قرار گرفته شده اند.

• دندان عقل

دندان های عقل و یا دندان ها ی آسیاب سوم در انتهای فک قرار دارند و در سن 16 تا 20 سالگی شروع به در آمدن می کند. به دلیل اینکه دندان های عقل آخرین دندان هایی هستند که در می آیند، معمولاً جای کافی در فک برای رشد آن ها وجود ندارد. اگر فک کوچک باشد و دندان ها به صورت فشرده کنار هم قرار گرفته باشند، دندان های عقل ممکن است زیر دندان های دیگر و یا به‌صورت نهفته در استخوان فک جای بگیرند. اگر تنها بخشی از دندان در بیاید، باعث ایجاد ناراحتی و درد خواهد شد و در این زمان باید به‌صورت جراحی از دهان خارج شود.

ساختار و عملکرد دندان

• ریشه

ریشه قسمتی از دندان است که در داخل استخوان قرار گرفته است و باعث می شود دندان در جای خود قرار بگیرد دو سوم کل دندان ریشه می باشد.

قسمت های تشکیل دهنده ریشه:

• کانال ریشه: مانند یک گذرگاه است که شامل پالپ دندان نیز می شود.
• سمنتوم یا سمان: سمنتوم به رباط های پریودنتال متصل شده است و ساختار شبه استخوانی دارد.
• رباط پریودنتال: از فیبر کلاژن و بافت همبند ساخته شده است. بافت ها شامل عروق خونی و اعصاب هستند.
• اعصاب و رگ های خونی: باعث تغذیه رباط پریودنتال می شوندو به کنترل میزان نیرو مورد نیاز به جویدن غذا ها کمک می کنند.
• استخوان فک: به استخوان آلوئولار نیز مشهور می باشند. این استخوان حاوی حفرات دندانی است که ریشه دندان در آن جای دارد.
• گردن

بین تاج و ریشه دندان، گردن قرار دارد. گردن دندان از 3 بخش زیر تشکیل شده است.

• لثه ها: بافتی گوشتی و صورتی دارد. به شمنتوم و گردن دندان متصل می باشد.
• پالپ: یا مغز دندان داخل دندان قرار دارد و از بافت های عصبی و رگ های خونی تشکیل شده است.
• حفره پالپ: شامل پالپ می باشد و فضای داخل تاج دندان می باشد.
• تاج

تاج دندان قسمتی از دندان می باشد که به راحتی در دهان دیده می شود. تاج از 3 قسمت زیر تشکیل شده است:

• تاج آناتومیکی یا تشریحی: بخشی از دندان که قابل دیدن می باشد.
• مینا: سخت ترین بخش دندان و بیرونی ترین بخش آن می باشد. کار عمده‌ی آن مراقبت از دندان ها در مقابل باکتری ها می باشد. مینا به جویدن نیز کمک می کند.
• عاج: زیر مینا و بافت معدنی دارد. عاج باعث حفاظت دندان در مقابل گرما و سرما می باشد.