کاربرد بیحسی در دندانپزشکی
اغلب افراد از مراجعه به دندانپزشکی ترس دارند دلیل این ترس میتواند به دو علت باشد.
- ترس از تزریق بیحسی و دیدن سرنگ و همچنین درد حاصلشده از تزریق مواد بیحسی
- مشاهده ابزار و تجهیزات و شنیدن صداهای غیرعادی این ابزار در زمان کار
ممکن است به نظر برسد که در ظاهر سرنگهای دندانپزشکی بسیار ترسناک باشند زیرا آمپول دندانپزشکی با سایر سرنگهای پزشکی تفاوت دارند.
سرنگ دندانپزشکی چگونه عمل میکند؟
سرنگ دندانپزشکی از یک ماده بیحسی که درون یک کپسول قرار دارد و برای تزریق مواد بیحسی، سرنگ فلزی کاملاً بلندی با یک سرسوزن که طول آن بین ۲ تا ۴٫۵ میباشد، به کار میرود. بهاینترتیب طول سرنگ تزریق و سرسوزن باید در حدود ۲۵ سانتیمتر باشد و مشاهده این شکل سرنگ که داخل دهان بیمار میشود و باعث ترس و دلهره فرد شود.
بنابراین این دسته افراد قبل از مراجعه به کلینیک باید این آمادگی را در خود ایجاد کنند که ممکن است در یکلحظه کوتاهمدت دچار درد شوند که درد ناشی از این تزریق در زمان اعمال دندانپزشکی خیلی کمتر میباشد. بهاینترتیب با تزریق مواد بیحسی دردهای ناشی از دیگر کارهای دندانپزشکی را برای آنها کمتر خواهد بود و باعث آرامش خاطر برای بیمار میشود. همچنین دندانپزشک با صحبت کردن با بیمار در زمان تزریق بیحسی بهوسیله بیحسی موضعی لثه، پیش از تزریق بیحسی میتواند به احساس آرامش برسد.
برخی بیماران پس از تزریق بیحسی دچار تپش قلب میشوند که ناشی از همان ترس و دلهره ورود به دندانپزشکی میباشد. اغلب ترسیدن با آزاد شدن هورمون آدرنالین در خون در ارتباط میباشد. در مواد بیحسی نیز مقدار کمی از این هورمون وجود دارد وقتی سطح این هورمون در خون زیاد باشد موجب تپش قلب یا فشارخون بالا و تپش مضاعف را ایجاد میکند که زمان این حالت زیاد نیست و در حدود ۱۰ دقیقه به طول خواهد کشید و پسازآن بیمار به شرایط عادی خود بازمیگردد؛ بنابراین افرادی که سابقه بیماریهای قلبی و عروقی یا فشارخون دارند باید پزشک خود را مطلع سازند تا از داروهای بدون آدرنالین جهت بیحسی برای این گروه از افراد استفاده شود.
انواع مواد بیحسی و تفاوت آنها
معمولاً تفاوت آمپولهای بیحسی در نوع ماده بیحسی آنها و همچنین در نوع ماده رگ فشار یا همان وازو کانستریکتور آن میباشد که تفاوت آنها در قدرت و تایم اثربخشی دارو به دلیل بیحسی میباشد. گاهی شاهد هستیم که ماده بیحسی تزریق میشود اما همچنان بیمار دچار درد میباشد. بیحسی دندان به میزان مهارت پزشک در زمان تزریق ماده بیحسی و همکاری بیمار درباز نگهداشتن دهان در زمان تزریق بستگی دارد.
گاهی در اغلب موارد ممکن است دندان آنقدر دچار عفونت شده باشد که به علت تغییرات میزان PH در انتهای ریشه، بیحسی حاصل نشود، برای برطرف شدن این موارد میتوان از بیحسیهای مکمل استفاده کرد.
در مواردی که بیمار در زمان کار احساس درد نکند، نظیر ترمیمهای سطحی و در حد مینای دندان میتوان بدون تزریق بیحسی کار دندانپزشکی را ادامه داد. بعضی از بیماران به دلیل زیاد بودن آستانه درد از دندانپزشک تقاضا دارند، تزریق بیحسی را انجام ندهد اگرچه برای کارهایی مانند عصبکشی یا درمان ریشه لازم است حتماً از بیحسی استفاده شود.
آیا احساس بیحسی در فک بالا و پایین با یکدیگر تفاوت دارد؟
استخوان فک به علت داشتن ساختار اسفنجی بهمحض ورود بیحسی و عبور مواد از ضخامت آن و نواحی اطراف دندان موردنظر، دچار بیحسی میشود اما فک بالا دارای استخوانی متراکمتر نسبت به فک پایین میباشد و به همین علت ماده بیحسی نمیتواند از آن عبور نماید و بر روی دندان موردنظر اثر کند به همین علت در فک پایین، پزشک مجبور است فقط عصب فک را بیحس کند و به همین علت بیمار از صورت و نیمه دهان و زیر زبان که رشتههای عصبی از آن منشعب میشود، دچار بیحسی میشود که در اصطلاح دندانپزشکی به آن تزریق بلاک میگویند.
داروی بیحسی از چه موادی تشکیلشده است؟
شاید در حین کار دقت کردهاید که میزان اثربخشی داروهای بیحسی کوتاهمدت هستند زیرا با تزریق بیحسی عملکرد بدن به شکلی است که با بالا بردن جریان خون در موضع آسیبدیدهترمیم شود پس سعی میکند مواد بیحسی را تحت عنوان یک ماده خارجی ناشناس از محل دور کند و تایم بیحسی کوتاه خواهد شد. برای رفع این مشکل در مواد بیحسی دندانپزشکی از مادهای به نام آدرنالین یا اپی نفرین استفاده میشود که باعث تنگ شدن عروق یا شریانبند میشود و به همین علت سطح جریان خون کاهشیافته و فرد دچار بیحسی در زمان بیشتری خواهد شد.
ماده اپی نفرین درصورتیکه در غلظت بسیار کم و رقیقشده با نسبت ۱ به ۲۰۰۰۰۰ بهکاربرده شود اثربخش خواهد بود و دندانپزشک میتواند بهراحتی کار درمان را ادامه دهد و بیمار در این فاصله دچار درد نشود.
معمولاً تزریق اپی نفرین به سه روش انجام میشود.
- مواد بیحسی بهتدریج و آهستگی وارد بدن شده است زیرا میزان جریان خون در این ناحیه پایین میآید.
- وقتی سطح جریان خون کاهش پیدا کند ماده بیحسی با همان اثر میتواند زمان بیشتری در موضع باقی بماند و دندانپزشک میتواند با آرامش خاطر روند درمان یا ترمیم دندان را انجام دهد و بیمار دچار درد نشود.
- هنگامیکه ماده بیحسی اپی نفرین در موضعی تزریق شود که باید بر روی آنیک جراحی پیچیده انجام شود بهاینعلت که میزان خونریزی به خاطر کاهش جریان خون کم شده است، دندانپزشک قادر خواهد بود موضع را بهراحتی مشاهده نماید و به بافتهای موردنظر دسترسی بیشتری داشته باشد.
بنابراین افراد باید در زمان مراجعه به دندانپزشکی و قبل از تزریق بیحسی وضعیت خود را ازنظر سابقه بیماریهای قلبی، فشارخون و همچنین خانمهای باردار به اطلاع پزشک خود برسانند.
انواع بیحسیهای دندانپزشکی
- تزریق اینفیلتره یا تزریق به استخوان فک بالایی صورت میگیرد.
- تزریق درون پالپی در مواردی که دندانپزشک احتیاج به بیحسی کامل دندان جهت آندو یا عصبکشی دارد، باید تزریق درون کانالها یا پالپی انجام شود.
- تزریق درون استخوانی وقتیکه لازم باشد داروی بیحسی در الیاف و بافتهای نگهدارنده استخوانی انجام شود و گاهی با درد همراه است باید از تزریق درون استخوانی استفاده شود.
- تزریق pdi هنگامی است که دندانپزشک ناچار میشود از مواد تزریقی مکمل استفاده کند تا زمان بیشتری با بیحسی دندان بتواند کار خود را انجام دهد، تزریق pdi انجام میشود.
- تزریق پلاک، تزریق ماده بیحسی به فک پائین را که موجب بیحس شدن نیمی از صورت و زبان میشود نامیده میشود.
