آمالگاماتور از دو ترکیب Amalgam به معنی دو یا چند آلیاژ فلزی و ator که به معنای عامل است. در واقع آمالگاماتور به عنوان یک میکسر و ترکیب کننده آمالگام به شمار می رود.
کاربرد دستگاه آمالگاماتور در دندانپزشکی برای ترکیب مواد قالب گیری دندان می باشد. امروزه برای پر کردن دندان ها از آمالگام استفاده می شود که این ماده از مواد مختلفی نظیر جیوه، سرب، نقره و مس تهیه می شود.
مهم ترین مشکلات رایج دندان پزشکی در زمینه پوسیدگی دندان و درد آن می باشد. هنگامی که بیمار دچار درد نشده است به این معنا است کانال عصبی دندان وی پس از برداشته شدن پوسیدگی به صورت کامل باز نیست. بنابراین دندان پزشک برای احیا، حفظ دندان و ممانعت از عمل پر هزینه عصب کشی، اقدام به ترمیم دندان یا پر کردن آن به وسیله آمالگام می کند.
اصلی ترین ماده آمالگام جیوه است که در صورتی که با سایر مواد ترکیب شود به سرعت سفت می شود. بنابراین آمالگام به صورت پودری بدون جیوه موجود می باشد و دندان پزشک در زمان نیاز، آمالگام را با جیوه مخلوط می کند. برای ترکیب آمالگام با جیوه از دستگاهی به نام آمالگاماتور استفاده می شود.
ترکیب آمالگام با جیوه به شکل دستی بسیار سخت می باشد و برای این که این دو ماده با یکدیگر به صورت خمیری و همگن ایجاد شود از دستگاه همزن یا آمالگاماتور استفاده می کنند.
دستگاه آمالگاماتور دارای مخازن جداگانه برای ریختن جیوه و آمالگام می باشد. بنابراین جیوه و آمالگام را در این مخزن می ریزند و به وسیله یک اهرم یا کنترل کننده درصد ترکیب این مواد مشخص می شود. وقتی این دو ماده با مقدار معین وارد همزن آمالگاماتور شد، ترکیب شده و به قسمت خروجی دستگاه هدایت می شود و قابل مصرف می باشد. در حال حاضر دستگاه های آمالگاماتور در بازار به اشکال مختلفی موجود می باشد که شامل:
1-ترکیبی یا مخزنی
2 – کپسولی
3-آمالگاماتور دو کاره که در واقع آمالگاماتور پودری و کپسولی است می باشد
انواع دستگاه آمالگاماتور
دستگاه آمالگاماتور ترکیبی یا مخزنی
کار این دستگاه به این شکل است که پودر آمالگام را در یک محفظه یا مخزن می ریزند و در محفظه دیگر جیوه ریخته می شود. هنگامی که این دستگاه شروع به کار کرد دو ماده به نسبت 80 در صد پودر آمالگام با 20 در صد جیوه مخلوط می شود.
ویژگی های دستگاه مخزنی
این دستگاه شامل 2 مخزن برای پودر و جیوه می باشد.
می توان مقدار پودر و جیوه را تنظیم کرد.
دستگاه آمالگاماتور کپسولی
این نوع دستگاه دارای دو کپسول می باشد که یکی مخصوص آمالگام و دیگری برای جیوه می باشد. این دستگاه نمی تواند مقدار جیوه و آمالگام را تنظیم کند، زیرا شرکت سازنده مقدار مشخص پودر آمالگام و جیوه را در کپسول مشخص کرده است. بنابراین دیگر نیازی به تنظیم مواد نخواهد بود. این آمالگاماتور نسبت به سایر دستگاه ها از کاربرد بیشتری برخوردار می باشد.
ویژگی های دستگاه کپسولی:
- کپسول باید در محل گیره کپسول قرار بگیرد.
- مقدار پودر و جیوه قابل تنظیم نمی باشد.
- به تنظیم خاصی نیاز ندارد.
دستگاه آمالگاماتور پودر و کپسولی( دوکاره)
در این دستگاه مقدار پودر آمالگام متغیر است و به مقدار ثابت جیوه استفاده می شود. یک پیچ تنظیم در کنار دستگاه وجود دارد که اگر این پیچ به سمت مثبت باشد به این معنا است که میزان پودر بیشتر است و هرچه به سمت منفی قرار بگیرد به این معنا است که مقدار پودر کمتر می باشد. در واقع شرکت سازنده میزان واحد های آمالگام و جیوه را تعیین نموده به عنوان مثال 1 یا 2 و واحدهای مشخص را در کپسول جاسازی نموده است و دیگر احتیاجی به تنظیم ندارد.
ویژگی دستگاه پودر و کپسولی
- اندازه گیری پودر آمالگام قابلیت تنظیم دارد.
- پیج تنظیم پودر در کنار دستگاه قرار دارد.
- مقدار جیوه ثابت است.
روش های سرویس و نگه داری دستگاه
پس از پایان کار دستگاه آمالگاماتور به وسیله برس مخصوص داخل لوله و در پوش آمالگاماتور را تمیز کنید.
در هنگام کار با آمالگاماتور و پیش از توقف کامل باید ملاحظه شود که با دست تماسی نداشته باشد.
دستگاه نباید در معرض نور آفتاب قرار بگیرد.
هر هفته یک یا دو بار آمالگاماتور را باید سروته نمود و در مکان مخصوص خود قرار داد.
به علت لرزش دستگاه، پودر آمالگام در محل مخزن به شکل فشرده خواهد شد و موجب می شود که پودر از لوله ترکیب آمالگاماتور عبور نکند و سرانجام مقدار پودر کاهش می یابد و تنظیمات دستگاه بر هم می خورد.
بخش های مختلف دستگاه آمالگاماتور
- مخلوط کن
بخش مخلوط کن شامل مخزن های جیوه و پودر می باشد که در قسمت بالای دستگاه قرار گرفته است و همچنین دارای یک موتور الکتریکی، اهرم مخلوط کن برای تعیین میزان آمالگام مورد نیاز دندان، ضامن الکتریکی، میکروسوئیچ که با وصل کردن کپسول به مجرای مخلوط کن آمالگاماتور شروع به کار می کند و پیچ تنظیم میزان آمالگام و جیوه می باشد.
- کپسول
کپسول آمالگاماتور دارای یک موتور الکتریکی جداگانه می باشد که به وسیله دکمه موجود در جلوی دستگاه ، آمالگاماتور روشن و خاموش می شود.
- تایمر
یک تایمر در جلوی دستگاه نصب شده است که به وسیله آن می توان میزان زمان کار دستگاه را تعیین نمود.
آمالگاماتورهایی که موتور مخزنی دارند، علاوه بر مخزن پودر آمالگام دارای مخزن جیوه نیز هستند.
چگونگی عملکرد آمالگاماتور
آمالگام به شکل پودر می باشد و با ترکیب جیوه حالت خمیری می شود. بنابراین پودر و جیوه به طور مجزا وارد مخزن می شوند و به کمک اهرم یا کنترل کننده، آن ها را با درصد مشخص ترکیب می کنند. به این ترتیب مقدار متناسب وارد هم زن می شود و سرانجام به بخش خروجی دستگاه منتقل شده و آماده مصرف می شود.
علل خراب شدن آمالگاماتور
- خراب شدن میکروسوئیچ
- استهلاک دنده های مخزن
- خراب شدن خازن
- گرفتگی مخزن
- خرابی کلید ضامن مخزن
- خرابی تایمر
- خراب شدن کلید روشن و خاموش