کاربرد کپسول اکسیژن در دندان‌پزشکی
استفاده از کپسول اکسیژن برای کلیه بیمارانی که با کمبود اکسیژن مواجه هستند به کار می‌رود. برخی بیماری‌ها مانند دیسترس تنفسی حاد، کم‌خونی، آسم، نقص مادرزادی یا بیماری های قلبی، ذات‌الریه و بیماری های مزمن ریوی و نارسایی تنفسی احتیاج به دستگاه اکسیژن ساز و کپسول اکسیژن‌دارند.
در مطب‌های دندان‌پزشکی، گاز نیتروس اکساید برای درمان جراحی‌های دندان‌پزشکی بکار می‌رود. این گاز یک گاز غیر آلی، بی‌رنگ، بدون بو و کمی شیرین می‌باشد. در عصر حاضر از ترکیب گاز نیتروس اکساید و اکسیژن، به شکل استنشاقی روشی مطمئن، مؤثر و ایمن برای تسکین درد و کنترل اضطراب در دندان‌پزشکی مصارف متعددی دارد. نام این روش‌ها به‌عناوین‌مختلف نظیر آرام‌بخش کننده در حالت هوشیاری، آنالژزی نسبی و دیگر مصارف می‌باشد.
نیتروس اکساید اکسیژن از پرکاربردترین بی‌حسی‌های تنفسی در سراسر دنیا محسوب می‌شود.
کاربرد اکسیژن در کلینیک
این کپسول‌ها معمولاً دارای هوای فشرده هستند، هوای فشرده در آن بین ۵۰ تا ۱۰۰ اتمسفر است. مانومتر قادر است علاوه بر نمایش فشار داخل کپسول عمل کاهش فشار را نیز نمایش می‌دهد.
ازجمله مشخصه‌های یک کپسول اکسیژن این است که باید به‌طور طبیعی عمل نماید و همچنین هوای خروجی را در هر دقیقه نشان دهد و از طریق اکسیژن رطوبت لازم را فراهم آورد.
عملکرد نیتروس اکساید
ترکیب اکسیژن به‌وسیله تنفس کردن وارد ریه‌ها و بدن می‌شود. این گاز می‌تواند در خون و بافت‌های چربی با حلالیت کم وارد شود؛ و به همین ترتیب در بدن به‌سرعت انتشار پیدا کند و وارد مغز می‌شود. هنگامی‌که بیمار دچار بی‌حسی می‌شود، نشانه ورود اکسیژن به مغز می‌باشد. اثر نیتروس اکساید از سایر موارد مشابه سریع‌تر می‌باشد که به شکل آزادانه وارد خون می‌شود و با هموگلوبین ترکیب نمی‌شود همچنین تحت بایوترانسفورماسیون قرار نمی‌گیرد به‌این‌علت که حلالیت کمتری دارد و به‌سرعت از بدن خارج می‌شود. خروج گاز از طریق بازدم صورت می‌گیرد. نیتروس اکساید می‌تواند ویتامین B۱۲ را به شکل غیرقابل‌بازگشت اکسید کند. به‌این‌ترتیب عملکرد آنزیم‌های وابسته به آن را کاهش می‌دهد. این آنزیم‌ها شامل متیونین یا تیمیدیلات سنتاز می‌باشند. به علت همین مکانیسم احتمال بروز برخی عوارض جانبی را از طریق استنشاق این گاز شاهد خواهیم بود.
پس از ویرایش آخرین تغییرات به‌عمل‌آمده DAD که در سال ۲۰۱۶ میلادی ایجاد شد، زمانی که نیتروس اکساید و اکسیژن استنشاقی با دیگر عوامل استفاده شود، می‌تواند بی‌حسی ملایم تا متوسط و گاهی بیهوشی عمومی را به همراه داشته باشد.
معمولاً تجویز نوع سیستم نیتروس اکساید و اکسیژن استنشاقی در دندان‌پزشکی به دو شکل انجام می‌شود که شامل:
- سیستم پرتابل متحرک که تانک بر روی پایه چرخ‌دار قابل‌حمل است و به سایر اتاق‌ها منتقل می‌شود.
- سیستم ثابت که محتویات تانک به‌وسیله اتصالات چندمنظوره و به‌کارگیری هم‌زمان در چند اتاق قابل‌استفاده می‌باشد.
معمولاً غلظت گاز نیتروس اکساید ۷۰% و غلظت اکسیژن معادل ۳۰% می‌باشد و به‌این‌ترتیب می‌توان اطمینان کسب کرد که بیمار قادر است در زمان تجویز به میزان ۹% بیشتر از اتاق و محیط اکسیژن را دریافت نماید.
کپسول اکسیژن چیست؟
کپسول اکسیژن یکی از تجهیزات پزشکی می‌باشد که در شکل و اندازه استوانه‌ای دارای ترکیبات اکسیژنی می‌باشد. در برخی انواع کپسول‌های اکسیژن تحت‌فشار بالا با غلظت ۸۸% در یک کپسول فولادی و آلومینیومی نگهداری می‌شود. کپسول‌های بزرگ اکسیژن در مراکز و کلینیک‌های درمانی استفاده می‌شوند. برخی کپسول‌ها با جنس آلومینیومی و حمل آسان در محیط‌های خارج از منزل نیز موجود می‌باشند. استفاده از اکسیژن کمک می‌کند تا بیمار بتواند تنفس راحت‌تری داشته باشد، خواب بهتری داشته باشد و از هوشیاری بیشتری برخوردار باشد.
تفاوت میان کپسول اکسیژن با دستگاه اکسیژن ساز
معمولاً تأمین اکسیژن از طریق دستگاه اکسیژن ساز با یک کپسول حاوی اکسیژن فشرده تفاوت زیادی دارد.
دستگاه اکسیژن ساز
دستگاه اکسیژن ساز نیازی به اکسیژن تغلیظ شده ندارد. این دستگاه قادر است هوای موجود را به شکل مکنده دریافت نماید و پالایش نموده و مهیا برای تنفس سازد. به‌این‌ترتیب اکسیژن غلیظ شده را به‌وسیله لوله‌های تنفسی و از طریق ماسک به بیمار انتقال می‌دهند. با خاموش کردن دستگاه به شکل کامل دستگاه متوقف می‌شود. هنگامی‌که بیمار از دستگاه اکسیژن ساز استفاده نمی‌کند، عملیات پالایش و تغلیظ اکسیژن نیز توقف می‌یابد.
کپسول اکسیژن
اکسیژن غلیظ شده در کپسول به شکل ذخیره‌شده در کپسول موجود می‌باشد. علاوه بر خطرات احتمالی دومین عیب این کپسول‌ها شارژ کردن مجدد کپسول می‌باشد، درحالی‌که دستگاه اکسیژن ساز خود یک منبع تولید کنده اکسیژن دائمی می‌باشد.
باید دانست که هزینه خرید دستگاه اکسیژن ساز بیشتر از قیمت کپسول می‌باشد اما اگر موارد ایمنی و چگونگی تأمین اکسیژن را در هر مرتبه شارژ در نظر بگیریم، می‌توانیم با خرید یک دستگاه تأمین‌کننده اکسیژن دائمی در کاهش این هزینه‌ها اقدام لازم را انجام دهیم.
چگونگی نگهداری از کپسول اکسیژن
- کپسول اکسیژن باید در محلی دور از نور مستقیم آفتاب و حرارت قرار داشته باشد.
- تحت هر شرایطی باید یک کپسول اکسیژن همواره آماده و پر در دسترس باشد.
- معمولاً کپسول اکسیژن را در محلی به‌جز اتاق کار بهورز قرار می‌دهند تا از افتادن احتمالی آن جلوگیری به عمل آید.
- کپسول را باید به‌وسیله پایه چرخ‌دار حمل نمود و در صورت عدم پایه به شکل دورانی حرکت داد.
- معمولاً برای تعویض کپسول اکسیژن از آچار مخصوص استفاده می‌کنند.
نکات ایمنی در زمان مصرف اکسیژن
- هنگامی‌که بیمار با اکسیژن درمان می‌شود، از کشیدن سیگار یا روشن نمودن کبریت پرهیز نمایید، زیرا گاز اکسیژن بی‌رنگ و بی‌بو و به‌شدت قابل اشتعال می‌باشد.
- باید کلیه وسایل الکتریکی داخل اتاق ازنظر درست کردن و خارج نشدن جرقه به‌طور مداوم کنترل شود تا از حیث جرقه زدن اطمینان حاصل به دست آید.
- در زمان کار با کپسول در ابتدای کار شیر اصلی کپسول و سپس پیچ کنترل را بازنمایید.
- پس از پایان کار، لوله پلاستیکی و ماسک را گندزدایی نموده و در محفظه‌ای تمیز قرارداد.
- قبل و بعد از مصرف کپسول اکسیژن، دست‌های خود را بشویید. دست‌ها باید در زمان تماس با کپسول اکسیژن حتماً خشک باشند. درصورتی‌که از الکل یا انواع لوسیون یا کرم برای ضدعفونی کردن دست استفاده می‌شود، باید دست‌ها کاملاً خشک باشند.
کپسول باید همواره تمیز باشد زیرا آلودگی از طریق میکروب‌هایی که به‌وسیله استنشاق وارد بدن می‌شوند خطرناک می‌باشند؛
می‌توانید درزمان تهیه کپسول، روش‌های نگهداری، ایمنی کپسول‌های پزشکی و سایر اطلاعت لازم را از شرکت تولیدکننده دریافت نمایید.
انواع کپسول اکسیژن
در دو حالت مختلف گاز اکسیژن فشرده یا اکسیژن مایع ارائه می‌شود.
کپسول گاز فشرده
در شرایط جوی استاندارد دارای ۲۱% اکسیژن و ۷۹% نیتروژن می‌باشد. درحالی‌که اکسیژن فشرده دارای ۹۹٫۵% اکسیژن خالص می‌باشد. می‌توان گفت که شرکت‌های تولیدکننده اکسیژن را از اتمسفر گرفته و فشرده می‌کنند. زمانی که گاز اکسیژن فشرده از کپسول خارج می‌شود، فشار موجود در کپسول به تخلیه گاز کمک می‌کند.
کپسول اکسیژن مایع
این نوع اکسیژن دارای ۹۹٫۵% اکسیژن خالص می‌باشد که به‌وسیله سرد کردن گاز اکسیژن و به شکل مایع ذخیره می‌شود. برای برخی بیماران این نوع اکسیژن تجویز نمی‌شود. معمولاً استفاده از اکسیژن مایع به علت داشتن تجهیزات اضافی و آموزش‌های موردنیاز برای مصارف کوتاه‌مدت غیرضروری می‌باشد؛ اما به دلیل این‌که ازنظر روش درمانی طولانی‌مدت مناسب و ارزان و حجیم می‌باشد، همچنان گزینه معقولی به شمار می‌رود.