آشنایی با انواع مختلف فرزهای دندانپزشکی
فرزهای دندانی شامل قطعات کوچکی هستند که بااتصال با هندپیس اغلب برای برش زدن نسج‌های سخت دندانی و استخوان‌ها به کار می‌روند. این مته‌های چرخنده‌ی کوچک از طریق برش زدن، کندن و سائیدن می‌توانند بافت‌های سخت دندانی را بردارند. گاهی برای صاف کردن یا برداشتن اضافات ترمیمی فلزی مانند آمالگام و ترمیم‌های شبیه کامپوزیت مورداستفاده قرار می‌گیرند.
فرزها یا مته‌های دندانپزشکی یکی از ابزار دندانپزشکی هستند که با سرعتی معادل ۴۰۰۰ بار در هر ثانیه می‌چرخند. فرزها را به دلیل کاهش اصطکاک بین سطح دندان و ممانعت از آسیب عصب‌ها با سرعت‌بالا طراحی می‌کنند. به‌وسیله فرزهای دندانپزشکی می‌توان جهت برش دندان و صیقلی کردن سطح دندان در ترمیم‌های دندان مورداستفاده قرارداد..
اکثر مراجعین به دندانپزشکی از صدای ناشی از فرزهای دندانپزشکی دچار حس ناخوشایندی می شوند و برخی افراد از آنها می‌ترسند.
این ابزار پس از هر بار استفاده به‌وسیله دستگاه اتوکلاو یا بخار ضدعفونی می‌شوند. در زمان کار با مته‌ها به علت پاشیده شدن آب بزاق دهان بیمار و جلوگیری از انتقال آلودگی‌ها به دندانپزشک باید حتما از ماسک استفاده نماید.
انواع فرزهای دندانپزشکی
فرزهای دندانپزشکی دارای انواع مختلف با کاربرد های مهمی می‌باشند. این ابزار ازنظر جنس، شکل و سایزهای مختلفی تولید می‌شوند که با توجه به نیاز دندانپزشک و روش درمانی موردنظر انتخاب و به‌کاربرده می‌شوند.
فرزهای الماسی
فرزهای الماسی از طریق چسبیده شدن ذرات زاویه‌دار و نوک‌تیز از یک ماده کاملاً سخت که به‌طور غالب الماس است و به‌وسیله ماده زمینه‌ای نرم‌تر بر روی قسمت سر فرز ساخته می‌شوند. فرزهای الماسی معمولاً برای اتصال به هندپیس های توربین مناسب می‌باشند و به دلیل سختی زیاد جهت تراشیدن بافت مقاوم دندان مناسب می‌باشند. اگر از این فرزها به شکل درست استفاده شود با طول عمر مفید می‌توانند در اختیار دندانپزشک قرار بگیرند. فرزهای الماسی، با کمک روش‌های دندانپزشکی از درجه زبری بسیار نرم بین ۳۸ تا ۴۴ میکرون و تا فوق خشن ۱۲۵ تا ۱۵۰ میکرون را شامل می شوند و به علت طول عمر زیاد و کارایی مناسب، در اندازه و اشکال کاملاً متنوع طراحی می‌شوند.
فرزهای کارباید
هنگامی‌که فرزهای کاربایدی به صنعت دندانپزشکی معرفی شدند به دلیل کارایی سریع و قابل پیش‌بینی در مقایسه با نمونه‌های استیل، به‌راحتی به بازار آمدند. این فرزها معمولاً از جنس تنگستن هستند. تنگستن فلزی سخت که سختی آن ۳ برابر فولاد و در برابر حرارت بالا بسیار مقاوم می‌باشد. به علت سختی زیاد فرزهای کارباید می‌تواند برش‌های بسیار تیز ایجاد کند و بافت دندان را به‌راحتی برمی‌دارد بدون این‌که ذره‌ای کند شود یا بشکند. فرزهای کارباید جهت جداسازی مواد ترمیمی مانند کامپوزیت‌های هیبریدی مناسب می‌باشند و در انتهای کار نتیجه‌ای کاملاً تمیز و بدون اشکال برای دندانپزشک به ارمغان می‌آورد. این فرزها به‌طورکلی برای فراهم‌سازی حفره‌های دندانی، تکمیل سطوح ترمیم، جداسازی مواد پر کردنی قدیمی و برای ایجاد فاصله بین دندان‌های به هم چسبیده به کار می‌روند. تیغه‌های فرز استیل و کارباید به دو صورت ساده و یا با بریدگی‌های عرضی تولید شوند که معمولاً نوع دوم دارای قدرت برندگی بیشتری می‌باشند.
فرزهای استیل یا فولادی
اولین فرزهای استیلی در قرن ۱۸ میلادی ساخته‌شده است. این فرزها، تجهیزاتی کاملاً مقرون‌به‌صرفه و اقتصادی جهت آماده‌سازی حفره‌های دندانی و تخلیه دنتین به شمار می‌رود. این فرزها می‌توانند عاج‌ها را در سرعت‌های پایین به‌خوبی در بربگیرند اما در هنگام کار با سرعت‌بالا در زمان تراش برای بافت‌های سخت‌تر نظیر مینای دندان با سرعتی آهسته عمل می‌کنند. کندی فرز در زمان کار تراش دندان، باعث لرزش و حرارت شده و درنتیجه باعث ناراحتی و خستگی دندانپزشک می شود.
فرزهای سرامیکی
فرزهای سرامیکی برای ترمیم کاربرد دارند و عملکرد قابل قبولی در زمینه خارج ساختن پوسیدگی‌های دندانی از خود بروز می‌دهند. این فرزها برای برداشتن آمالگام موجود بر روی دندان عملکرد مناسبی دارند. باید دانست که‌ترمیم مناسب دندان، احتیاج به از بین بردن کامل آنامل، مواد ترمیمی و پوسیدگی دندان دارد. فرزهای سرامیکی قادرند این عملیات را با ضریب ایمنی بالا و بدون خطر ریسک‌پذیری انجام دهند. به کمک این فرزها هیچ‌گونه خطری مینای دندان را تهدید نمی‌کند. هرچند در انتهای کار احتیاج به پرداخت ضرورت دارد. فرزهای سرامیکی با مقاومت بالا در مقابل هر نوع خورندگی و جهت برداشتن پوسیدگی‌ها عملکرد بسیار مطلوبی دارند.
فرزهای پلیمری
در زمان برداشتن پوسیدگی‌ها به کمک فرزهای کارباید یا سرامیکی ممکن است مقداری از بافت سالم دندانی نیز برداشته شود و گاهی باعث باز شدن پالپ می‌شود. از فرزهای پلیمری برای جلوگیری از این موقعیت‌ها استفاده می‌شود. اولین نمونه‌های فرز پلیمری برای برداشتن پوسیدگی‌های عمیق به‌کاربرده می‌شدند اما باوجود پلاستیک موجود در این فرزها در حین کار با سرعت‌های بالاتر از ۱۰۰۰ دچار آسیب می‌شدند. فرزهای نسل بعدی از پلاستیک باکیفیت بهتری طراحی شدند و برای استفاده در سرعت‌های بیشتر از ۴۰۰۰ دور مطلوب می‌باشند. سختی سطح برنده فرز پلیمری، از مینا و عاج غیر پوسیدگی و سالم کمتر می‌باشد و از بافت پوسیده بیشتر می‌باشد. با توجه به این خصوصیت باعث می‌باشد که نسج پوسیده حذف شود بدون این‌که به بخش سالم دندان آسیبی وارد شود.
اهمیت کاربردی فرزها و چگونگی انتخاب فرزهای دندانی
با انتخاب درست این ابزار دندانپزشکی می‌توان به اهداف سودمندی ازجمله رعایت ارگونومی دندانپزشک و افزایش راحتی بیمار رسید.
فرزهای دندانی در انواع و جنس‌های مختلفی طراحی و تولید می‌شوند و با توجه به تنوع فراوانی که دارند، می‌توانند مزایا و معایب زیادی با خود به همراه داشته باشند. هرچند فرزهای دندانی، در قیاس با دیگر تجهیزات دندانپزشکی، کوچک‌تر و از هزینه کم‌تری برخوردار می‌باشند، اما با انتخاب درست جنس و نوع مناسب این ابزار جهت بهبود درمان و کاهش زمان اختصاص‌یافته به هر بیمار بسیار اهمیت ویژه‌ای خواهند داشت.
بخش‌های متفاوت بدنه فرز
بدنه اصلی فرز شامل شنک، هد، نیک می‌باشند.
چگونگی نگهداری و افزایش عمر فرزها
اتوکلاو : معمولاً فرزها در هنگام کار با بافت‌های نرم، سخت و خون در ارتباط هستند و باید حتماً مراحل استریلیزاسیون را سپری کنند. رطوبت موجود در دستگاه اتو کلاو باعث زنگ‌زدگی فرز را می‌شود. پس باید بعد از تمیز نمودن فرز با برس سیمی پاک‌سازی ذرات دندان و خون طبق راهنمای شرکت تولیدکننده، مواد ضدعفونی‌کننده را در محلول قرارداده و در محل فرزها چیده تا باعث افزایش طول عمر فرز شود. اتوکلاو فرزها با درجه معادل ۱۳۵ و به مدت ۲۰ دقیقه ضرورت دارد.
هوای توربین: یکی از نکات مهم مقدار هوایی که باید بین ۲٫۲ تا ۵٫۲ مگا پاسکال برای توربین‌ها باشد. باید دانست اگر این مقدار افزایش پیدا کند، باعث آسیب‌دیدگی توربین می‌شود و فرز نمی‌تواند به‌راحتی حرکت کند و آماده صیقل کردن نمی‌باشد.
آب توربین: مقدار آب توربین جهت کار کردن در درون دهان بین ۴۵ تا ۶۰ CC در دقیقه است. آب بیشتر موجب می‌شود، ساکشن در محل برخورد با فرز دندان جهت برداشتن آب عملکرد خوبی نداشته باشد.
سرعت توربین : در هنگام کار باید به مقدار سرعت توربین توجه نمود. در این زمینه فرزهایی که سایز سر آن بزرگ‌تر می‌باشد یا فرزهای الماسی با درجه زبری بالا از اهمیت بیشتری برخوردار می‌باشند که باعث ایجاد حرارت نامطلوب می‌شود.
در آخر توصیه می‌شود از فرزها به مدت طولانی استفاده نشود و به‌طور مرتب جایگزین شود تا مانع کند شدن و آسیب‌دیدگی فرز شود از به کار بردن فرزهای کهنه که باعث پایین آمدت راندمان کارایی درمان شده و همچنین باعث آسیب‌دیدگی بیمار می‌شود، پرهیز نمود باید دقت کرد تا در زمان اتصال فرز به توربین یا در زمان استفاده از فشار بیش‌ازحد به آن جلوگیری نمود.
