استریل کردن لوازم دندانپزشکی

یکی از مهمترین وظایف دندانپزشکان انجام اقدامات پیشگیرانه جهت حفظ سلامت بیماران می باشد. انجام اقدامات ضد عفونی کننده مثل استریل کردن لوازم و یا دیگر روش های کنترل عفونت دور از چشم بیماران و در محیط  دندانپزشکی انجام نمی شود.

استریلیزاسیون چیست؟

به عملی که در آن تمامی ویروس ها و سلول های زنده  ز بین رفته و از روی اشیا زدوده می شود، استریلیزاسیون می گویند. استریل کردن مطلق وجود ندارد زیرا اگر حتی یک میکروب زنده بر روی یک شی و یا محیط وجود داشته باشد آن محیط و یا آن شی استریل نخواهد بود.

6 مرحله کلی در روند کلی استریلیزاسیون

• دریافت وسایل آلوده

وسایل آلوده قبل از شستن در یک محلول ضد عفونی کننده قرار می گیرد. با این کار از خشک شدن مایعات بافتی و خون بر روی وسایل جلوگیری به عمل می آید.

• تمیز کردن

کاستن میکروب های موجود، زدوده شدن خون، بافت های بیمار، خون و مواد پزشکی از روی وسایل در این مرحله انجام می شود. این مرحله از 3 طریق زیر لمکان پذیر می باشد:

• شستن دستی
• شستن با دستگاه اولتراسونیک
• استفاده از دستگاه شستشوی وسایل
• بازبینی، جلوگیری از زنگ زدن و خشک کردن

بعد از شستشوی دستی، سبد وسایل در گوشه ای قرار می گیرد تا به طور کامل خشک شوند. از خشک کردن هرگز از حوله استفاده نکنید. بعضی از ابراز ها مانند قیچی نیاز به روغن کاری دارند، توجه داشته باشید وسایل هنوز آلوده اند و هنگام دست زدن به آن ها باید از وسایل حفاظت شخصی استفاده کنید. بازبینی وسایل در این مرحله انجام می شود. وسایلی که جنس آن ها کربن استیل هستند مستعد خوردگی و زنگ زدگی در اتوکلاو هستند مانند انواع فرزها، نوک فورسپس ها و …

برای اینگونه وسایل استفاده از محلول ضد زنگ مانند نیتریت سدیم قبل از قرار گرفتن در اتوکلاو توصیه می شود.

• بسته بندی وسایل آلوده

بدون بسته بندی کردن وسایل ، استریل لوازم به هیچ عنوان پذیرفته نمی شود. زیرا بیشتر وسایل بدون بسته بندی در اندک زمانی مجددا آلوده می شوند. یکی از اهداف بسته بندی لوازم این می باشد که وسایل تا زمان استفاده استریل باقی بمانند. مهر و موم کردن وسایل خیلی با اهمیت می باشد. بعضی از نوارهای مهر و موم دارای نشانگر استریلیزاسیون می باشند. یکی دیگر از مزایای بسته بندی این می باشد که تمامی وسایل کنار هم قرار می گیرند و استفاده از آن ها ساده تر خواهد بود.

• استریلیزاسیون وسایل

یکی از مسائل مهم در استریلیزاسیون کردن وسایل، پر نکردن بیش از حد دستگاه می باشد. گذاشتن وسایل در دستگاه باید به طریقی باشد که عامل استریل کننده در تماس مستقیم با وسایل باشد. در داخل اتوکلاو ها هوای موجود بین وسایل مانع از نفوذ بخار و تماس آن ها با دیگر ابزار می شود. بین وسایل باید فضای کافی برای جریان استریل کننده وجود داشته باشد و اتوکلاو های دارای پمپ توصیه می شود.

• نگهداری وسایل استریل شده

قبل از حمل بسته های استریل شده، آن ها باید سرد و خشک شوند. استفاده از وسایل خنک کننده مانند پنکه برای خشک کردن وسایل به هیچ عنوان توصیه نمی شود. بهتر است بسته ها به صورت گروهی جمع آوری و در جای خود قرار بگیرند.

روش های استریل کردن لوازم دندانپزشکی

همه ی وسایل دندانپزشکی قبل از استفاده مجدد باید استریل شوند. استریل کردن باید به دقت در هر نوبت انجام گیرد.یکی از روش های مطمئن برای استریل کردن، استفاده از حرارت می باشد. دستگاه های استریلیزاسیون حرارت مرطوب، حرارت خشک و غیر اشباع شیمیایی برای این کار تولید شده اند.

استریل لوازم با استفاده از حرارت مرطوب( اتو کلاو)

این دستگاه عموما به صورت رومیزی استفاده می شود و با تولید دمایی با فشار مناسب شرایطی برای استریل کردن لوازم فراهم می کند. سریع ترین و موثرترین روش ها برای استریل وسایل جراحی و پک های پارچه ای، استفاده از اتوکلاو می باشد. اتو کلاو ها به 3 دسته N,S و S تقسیم می شوند. که این دسته بندی بر اساس استریل انواع ابزار آلات جامد بدون پوشش و یا با پوشش دسته بندی شده است.

یکی از معایب استفاده از اتوکلاو ها احتمال زنگ زدگی در وسایل فولاد کربنی و فرز ها می باشد.

چند مورد مهم در استریل کردن لوازم دندانپزشکی

• ضد عفونی کردن و تمیز کردن سطوح کلینیکی، غیر کلینیکی و ابزار

سطوحی که با تماس مکرر دست ها روبرو می باشد، باید بین 2 بیمار تعویض و با استفاده از محلول ضد عفونی کننده مخصوص سطوح پاکسازی شوند. ضد عفونی کننده های مورد استفاده باید اثر کشندگی مواردی مانند HIV,HBV وTB را نیز داشته باشند.

• محافظت از دست ها و استفاده از دست کش های استریل و بهداشتی

دستکش های استریل جراحی برای عواملی مانند جراحی های دندان عقل، جراحی پریودنتال و .. به کار می روند. این دستکش ها به صورت بسته بندی و در سایز های مختلف موجود می باشند. دست کش های دست راست با چپ آن ها متفاوت می باشد. پیشنهاد می شود از دستکش های صنعتی که دارای جنس نیتریل و مقاومت در برابر سوراخ شدگی دارند استفاده شود.

• واکسناسیون تیم دندانپزشکی

ایمن سازی در برابر هپاتیت B برای تمامی کارکنان دندانپزشکی به صورت دوره ای باید انجام شود.

• روش های برخورد با حوادث ناشی از خون و جلوگیری از انتقال آن

بزاق و خون جمع شده در سینک دستشویی و یا توالت باید به صورت کامل تخلیه شود.

• کنترل دفع زباله های دندانپزشکی، دفع آمالگام و ..

وسایل نوک تیز باید در ظرف های فلزی و مقاوم جمع آوری شود. جمع آوری کارپول های نیمه حسی در ظروف فلزی انجام شود. نباید بیشتر از یک سوم ظروف فلزی که حاوی اشیا نوک تیز هستند پر شود.

دفع آمالگام که حاوی جیوه می باشند خطری غیر محسوس برای بیماران محسوب می شوند و کنترل دفع آن ها بسیار حائز اهمیت می باشد.