نقص عضو ممکن است از زمان تولد یا به دلیل سوانح و تصادفات و یا به دلیل عملیات جنگی صورت بگیرد. اندام مصنوعی یک عضو جایگزین است که به‌عنوان عضو ازدست‌رفته مورداستفاده قرار می‌گیرد.
نمونه‌های مختلف پروتز
برخی پروتزها کارایی چندانی ندارند و فقط برای زیبایی ساخته می‌شوند به‌عنوان‌مثال : پروتزهای گوش، انگشت مصنوعی و سینه به‌عنوان پروتز زیبایی یا کاسموس معرفی می‌شوند.
اغلب پروتزها کاربردی هستند و کمتر ازلحاظ زیبایی استفاده می‌شوند. درواقع این پروتزها عملاً کاربردی هستند و نقش به سزایی در انجام امور شخصی فرد ایفا می‌کنند. مانند پای مصنوعی و دست مصنوعی که ازنظر ساختاری قطعات پیچیده‌تری از سیم و میله فلزی دارند.
کار پروتز چیست؟
معمولاً پروتزها از چند قسمت تشکیل‌شده‌اند که شامل : بدنه اصلی پروتز و سوکت پروتز می‌باشد که این قسمت بین پروتز و اندام اصلی قرار می‌گیرد، همچنین دارای مکانیزمی جهت اتصال پروتز به بدن و سیستم کنترل پروتز می‌باشد.
پروتزها معمولاً متناسب با محل دچار نقص عضو کار آیی دارند مثلاً پروتز اندام تحتانی مسئول بازگرداندن عملکردهای اندام از بین رفته تا حد بسیاری می‌باشد. معمولاً پروتز اندام تحتانی جهت تحمل وزن فرد مورداستفاده قرار می‌گیرد. به‌وسیله این پروتزها شخص دچار نقص عضو، می‌تواند تا حدودی به زندگی عادی خود برگردد و راه رفتن به شکل نسبتاً عادی و راحت برای فرد امکان‌پذیر خواهد شد.
پروتز بخش فوقانی بدن که شامل انجام برخی از حرکات دست، بازیابی فعالیت‌های روزمره و زیبایی دست می‌باشد.
پروتز و عضو مصنوعی مناسب چه افرادی است؟
پس از درمان عضو آسیب‌دیده و بهبودی زخم‌ها، بیمار می‌تواند برای تهیه پروتز اقدام نماید. برخی افراد با روش‌های اولیه مانند بستن به‌وسیله تسمه، چسب، سوکت یا باند و اتصال پروتز به بدن دچار مشکل می‌شوند که پزشک می‌تواند اندام مصنوعی را به استخوان فرد بیمار از طریق پیچ متصل کند.
آمادگی‌های لازم جهت یک شروع دوباره با پروتز
- فردی که دچار نقص عضو می‌شود باید روحیه خود را بازیابی و تقویت نماید و برای زندگی جدید خود برنامه‌ریزی کند. مسئله فقدان عضو ممکن است تأثیر بدی بر روحیه فرد بگذارد.
- فرد بیمار باید با تمرینات ورزشی مناسب و تقویت عضلات جهت حفظ تعادل و حرکات مناسب به شکل مستقل امور خود را بر عهده بگیرد.
- بدن فرد باید آماده باشد تا با شرایط فعلی سازگار شده و ظاهر و فرم بدن متناسب و دلخواه باشد. سازندگان پروتز اندام را با توجه به وضعیت فعلی بدن می‌سازند.
- افراد دچار نقص عضو به‌وسیله متخصصان ورزشی می‌توانند چگونگی قرار گرفتن بدن را در شرایط کنونی بیاموزند و سعی کنند با تمرین و تقویت بدن با کاهش یا افزایش حجمی عضلات مواجه نشوند. باید دانست که انقباضات عضلات نباید برای انجام حرکات مختلف بیش‌ازحد باشد.
پروتز چگونه ساخته می‌شود؟
متخصصین برای انتخاب بهترین نوع پروتز، ابتدا بدن را به‌وسیله دستگاه‌های اسکن سه‌بعدی و با کمک نرم‌افزارهای آنالیزی و تحلیلی مورد ارزیابی قرار می‌دهند. با اطلاعات حاصل از آنالیز، عضو متناسب بااندام ساخته می‌شود. به‌این‌ترتیب با محاسبات انجام‌شده و اندازه‌های به‌دست‌آمده، دستگاه مخصوص، عضو مصنوعی را به‌صورت صحیح تراش می‌دهد.
پروتز به روش‌های مختلفی به بدن وصل می‌شود که با توجه به تقاضای دریافت‌کننده عضو، روش مناسب برای اتصال اندام مصنوعی انجام می‌شود.
- معمولاً برای پروتزهای کوچک مانند بینی، چشم و گوش از چسب استفاده می‌شود.
- برای بخش‌هایی از صورت مانند چشم و بینی از عینک استفاده می‌کنند.
- برای اتصال پروتزهای دست وپا از سوکت و تسمه‌های اتصال استفاده می‌شود.
- برای اکثر پروتزها از روش ایمپلنت بهره می‌گیرند.
مراحل ساخت و نصب پروتز از مراحل بااهمیت برای بیمار و پزشک می‌باشد. بنابراین امکان دارد چند جلسه متعدد با پزشک متخصص دیدار داشته باشید. برای تنظیمات کامل پروتز با بدن فرد و بهبود روند اندام‌ها، کلیه مراحل باید تحت نظر پزشک متخصص انجام شود.
اندام مصنوعی تا چند سال می‌توانند مفید باشند؟
با توجه به سن، میزان فعالیت و مراحل رشد بیمار، پروتزها از چند ماه تا چند سال می‌توانند ماندگار باشند. در اولین روزهای قطع عضو، امکان تغییر عضو در قسمتهای باقی‌مانده ایجاد خواهد شد و امکان دارد قسمتهای باقی‌مانده به‌مرور دچار تحلیل شوند. بنابراین امکان دارد سوکت پروتز (ناحیه اتصال به اندام طبیعی) تغییر کند یا تنظیمات آن تغییر کند و یا از روش دیگری برای اتصال اندام مصنوعی به بدن استفاده شود.
افرادی که به علت مسائل شغلی با فعالیت بدنی زیادی از پروتز به‌ناچار استفاده می‌کنند، امکان تغییر در پروتز یا بخش‌هایی از آن صورت می‌گیرد. هنگامی‌که بیمار با پروتز به‌راحتی کنار آمد به‌مرور با تغییرات کمتری مواجه خواهد بود و نگهداری از آن به سهولت انجام خواهد شد. البته پروتز باید به شکل دوره‌ای و مرتب توسط پزشک متخصص چک شود و هرگونه تغییر یا در صورت بروز هر مشکلی به شکل جدی بررسی شود. اغلب، اندام مصنوعی تا سه سال قابلیت نگهداری و ماندگاری رادارند.
ساخت پروتز چقدر هزینه در بردارد و آیا شامل بیمه می‌شود؟
با توجه به نوع عضو قطع‌شده، درجه قطع عضو و نوع پروتز موردنظر، هزینه پروتز متغیر می‌باشد. معمولاً قسمتی از هزینه ساخت پروتز به‌وسیله شرکت بیمه پرداخت می‌شود، گاهی ممکن است شرکت بیمه هزینه ساخت پروتز را به‌طور کامل پرداخت نماید. به این منظور قبل از هرگونه اقدامی با شرکت بیمه هماهنگی‌های لازم را انجام دهید و مطمئن شوید که چه نوع پروتزی و تا چه اندازه شامل پوشش بیمه می‌شود. پزشک تا هنگامی‌که بیمار با عضو جدید و ساختگی، احساس راحتی کرد، باید از شرایط جدید وی مطلع باشد.
تجهیزات موردنیاز برای افراد معلول
تجهیزات موردنیاز برای افراد ناتوان جسمی می‌تواند شامل: تخت بیمارستانی، تخت خانگی، تخت بیمار مکانیکی، تخت بیمار برقی، ویلچر دستی، ویلچر برقی، تشک بیمار، تشک مواج، تشک مربوط به زخم بستر، بالشت و تشکچه برقی، تشک مواج سلولی، واکر، بالابر بیمار، اسکوتر، عصا و سرانجام ابزار کمکی حمام و دستشویی می‌باشد که برای بیماران، معلولین و سالمندان در منزل و بیمارستان ارائه می‌شود.
ارتوز چیست؟
ارتوز به‌عنوان وسایل کمکی می‌باشد که برای ممانعت و جلوگیری از بدفرم شدن اندام یا تثبیت بخش‌های مختلف بدن در کنار اعضای اصلی قرار می‌گیرد.
ارتوزها با توجه به محل قرار گرفتن آن بر روی اندام‌ها تقسیم‌بندی می‌شوند.
- ارتوز های بخش‌های پایینی و تحتانی که برای انواع بیماری‌های اندام تحتانی مانند: فلج مغزی، پولیومیلیت و بدشکلی‌های بدو تولد مورداستفاده قرار می‌گیرند.
- ارتوز های بخش بالاتنه یا اندام فوقانی که در انواع ثابت و متحرک برای کمک و بهبود بیماری‌های اعضا فوقانی بدن استفاده می‌شوند که این بیماری‌ها شامل: فلج‌های شل و اسپاتیک یا بدشکلی‌ها می‌باشند.
- ارتوز ستون فقرات برای کمک، حفظ و تثبیت مقاومت بدن در مقابل حرکات و کاهش دردهای ستون فقرات کاربرد دارد. به‌عنوان‌مثال جهت درمان انحراف ستون فقرات مانند: اسکولیفوز و لوزودوز ارتوزها، همچنین انواع کرست های مختلف به کار می‌رود.
